Chẳng hiểu hoa dạ hợp đến từ đâu mà trong vòng mười năm nay mới được biết đến hơn. Có người chơi hoa thì cũng không biết sớm hơn là mấy. Đầu tiên, nghe nói một giáo sư nguyên dạy tại Viện Đại học Huế tuổi đã bát tuần, tinh tế trong nghệ thuật chơi hoa, trồng cây đó khá sớm.

Tất nhiên, hoa dạ hợp không được con người ca ngợi cho bằng các loại hoa đã quá nổi tiếng: hoa lan quý phái, hoa hồng như hoa của tình yêu, hoa mai, hoa đào cốt cách tượng trưng cho mùa xuân, hoa thủy tiên phong lưu ngày Tết, hoa sen nở thơm ngát đầu mùa hạ ... mà ngay cả so với những hoa dân dã như hoa lài, hoa lý, hoa ngâu ... thì dạ hợp thua xa về tăm tiếng.

Vì sao con người lại không mấy niềm nở với hoa dạ hợp? Dù sao hoa được đặt tên dạ hợp, nghe có vẻ bí ẩn, như bóng đêm, như sương khuya, thì hẳn hoa có gì huyền diệu?

Hãy thử đánh giá loài hoa này một chút bằng ba căn mắt, mũi, ý. Cây cao vừa phải, trong vòng 3 mét, đâm nhiều nhánh. Lá khá dài, tương đối thuôn, nhọn hai đầu. Dù chơi hoa không nhiều, không mấy công phu, không tinh tế về hoa, không mê mẩn với hoa, nhưng chắc chắn là thích trồng cây hoa, tuy nhiên chuộng những loài không đòi hỏi chăm sóc quá đáng; trong những hoa đó, dần dần hoa dạ hợp đã quyến rũ nhiều người vì nhiều lẽ.

Quý nhất của cây dạ hợp là hoa. Hoa ra đơn lẻ, ở kẻ lá, cọng to, ngắn, vì vậy hoa nhiều khi có vẻ e ấp dưới lá. Hoa to vừa phải, khi còn búp thì màu xanh, thuôn tròn, khi đến độ nở thì màu xanh nhạt dần dần để trở thành trắng muốt, những cánh hoa xếp thành 3 tầng, mỗi tầng 3 cánh từ từ bung ra theo từng tầng, cuối cùng là nhụy hoa. Không được con người thi vị và thương cảm như hoa quỳnh - loại hoa trắng cánh to mềm mại từ từ rung nhẹ, hé mở để đẹp đến độ tinh khiết và thoảng hương thơm vào lúc đêm khuya, rồi sáng sớm ngày mai hoa héo tàn.

Hoa dạ hợp vẫn có nét đặc biệt khi chuyển mình: hoa búp sung mãn vào ban ngày, đến chiều thì bắt đầu hé cánh, khoảng 9 giờ tối hoa nở trắng muốt, e ấp nhị vàng, cho đến sáng hôm sau thì 3 cánh hoa ngoài cùng vẫn giữ nguyên trong khi các cánh hoa bên trong khép hờ, che kín nhụy, và hoa vẫn cứ đẹp; thế rồi hoa sẽ rụng cánh một lần vào ban đêm.

Từ chiều tối bắt đầu nở cho đến ngày và đêm hôm sau, hoa tỏa hương thơm thoảng, ngọt, nhẹ nhàng, đặc biệt đêm khuya, hoa giả từ cỏi đời mà không quên gởi hương lần cuối cho thinh không. Nếu cây tốt, nhiều hoa nở đồng thời, hương sẽ thoảng đưa nhiều, rõ hơn, nhưng chỉ cần một đóa, vẫn có thể làm cho khu vườn khác lạ bằng chút tinh anh đặc biệt của nó.

Không được nuôi nấng cưng chiều như các loại hoa quý tộc, nhiều khi cây dạ hợp còn bị đối xử vô tình, nhưng cây vẫn sống đời cây, vẫn có một nụ âm thầm từ nách lá, để chủ nhân tối ra vườn dạo chơi, một làn hương thoảng qua, khi đó chủ nhân mới chợt nhớ: À, dạ hợp! Tỉnh giấc từ khi trời chưa sáng, hoa dạ hợp đã nhắc khẽ bằng làn hương thơm vào phòng. Sáng dậy thăm hoa, thì thôi rồi, những cánh hoa đã rơi từ bao giờ.

Như thế, yêu hoa dạ hợp lúc nào không biết, một loại hoa bình dị mà biết dâng hiến cho đời. Dẫu không mấy chu đáo với nó, cứ nghĩ để nó tự do theo cách sống của nó thì càng yêu nó thêm vì ... hoa khiến chúng ta nghĩ đến người ...

Giữa một xã hội đầy rẫy những khó khăn để xây dựng niềm tin, trong đó, những giá trị đạo đức bị thử thách trước sức mạnh của đồng tiền và danh vọng, môi trường giáo dục không mấy lành mạnh, đời sống tinh thần bị thống trị bởi thị hiếu nghe nhìn tầm thường, lơ lửng giữa giá trị truyền thống và tinh hoa của thời đại thì may sao quanh ta vẫn có những con người biết vượt lên những thời thượng dễ dãi, những hình thức phô trương che dấu nội dung rỗng tuếch, những giả dối tràn lan, trong khi vẫn giữ tâm trong sáng để có làm được gì thì không màng lợi lộc về mình, và sống tự nhiên đóng góp chút hương hoa cho đời, như cây dạ hợp sống khỏe khoắn vô tư mà tỏa hương.

Những người như vậy, không vồ vập niềm nở, không văn hoa kiểu cách, không chơi trội với ai; trái lại sống an nhiên, và khi đến với ai thì đem lại không khí trong lành, nhẹ nhàng, thật thà như môn khoai, nhưng lại không kém phần tinh tế trong văn hóa, dẫu cho họ đang mang trình độ học vấn cấp i nào.

Hoa dạ hợp tỏa hương như thế, mà sau này tôi mới đến với nó. Cũng như vậy, may mắn tôi nhận ra ngày càng nhiều con người như cây dạ hợp nhờ tâm không quá lăng xăng trước chuyện đời và bước chân của mình được thênh thang hơn.

Bạn thân mến, có thể bạn có cảm tình với những người như thế, nhưng bạn chưa chí thú với cuộc sống của những người đó; bạn muốn thấy mẫu người nghệ sĩ hơn, sôi nổi hơn, góc cạnh hơn, biết đấu tranh mạnh mẽ ... Vâng, đây chỉ là cây hoa dạ hợp, còn thì, biết bao nhiêu loại cây hoa với biết bao hương sắc khác nhau!