Nắng phù vân

"Ba cô đi cấy chăng dây. Ba cánh áo gụ này. Ba cây...". Anh Sang ngồi chênh vênh chỗ cành ổi là là trên mặt ao, miệng liến láu hát đi hát lại điệp khúc ấy. Một chân anh co lên, từ đầu gối của cái chân co vươn ra một chiếc cần câu.

Hình như cái việc câu cá anh Sang không để ý lắm. Cứ nhìn là biết, chân kia của anh thò chạm mặt ao và khua khoắng vào đám bèo tấm. Những cánh bèo trông giống hình những ngôi sao nhỏ, bị bàn chân anh Sang làm cái dạt ra, cái lật ngửa. Vạt bèo bỗng chốc trở nên sinh động hơn bởi sự pha trộn giữa màu xanh và màu tím của bụng bèo.

Và nhìn mà xem, đầu anh Sang như dướn lên qua đám lá ổi. Anh nhìn như ngây về phía trước. Qua ao bèo, có một đoạn sông đào vừa được tháo nước thủy lợi dềnh lên màu đỏ phù sa. Cạnh đấy là vạt ruộng cấy. Mấy cô thôn nữ tuổi đôi mươi, quần vắn quá đùi đang mê mải cắm từng rảnh mạ. Lại cái giọng vẻ thèm thèm của anh Sang cất lên: "Ba cô đi cấy chăng dây. Ba cánh áo gụ này..." Tùm!

Bọn chúng tôi được trận cười chí chết. Từ dưới ao, anh Sang lóp ngóp ngoi lên, mặt mũi đầu tóc dính đầy bèo tấm. Anh trừng mắt nhìn chúng tôi, giọng đe nẹt: "Bọn ôn con! Cười gì hả?"Chúng tôi im thin thít, sợ sệt dúm vào nhau. Vạt ruộng bên kia chói chang nắng, anh Sang nhìn bên đó, miệng lẩm bẩm: "Sao đùi chúng nó trắng thế?".

Thành thói quen, hễ bên ruộng kia có người đi cấy thì anh Sang lại kéo lũ chúng tôi đi câu cá. Như mọi bữa, anh Sang ngồi chênh vênh trên cành ổi vừa nhai đi nhai lại mấy câu hát vừa thì thầm nói "Bọn mày còn trẻ con, bây giờ chưa biết gì? Lớn lên khắc biết".

Vẫn cái giọng thầm thì, anh nhắc lại: "Lớn khắc biết".

Vạt ruộng rồi cũng được cấy xong, mấy cô thôn nữ quần vắn quá đùi không còn thấy bóng dáng đâu cả. Anh Sang nghêu ngao câu hát do anh phịa ra: "Làng Trần em gần bến ô tô. Dân phố Trần biết ăn bánh mì". Rồi anh hét to: "Hát đi chúng mày". Chúng tôi đồng thanh hát theo, giọng hát khê mùi nắng và mùi bùn ao nghe cũng khoai khoái.

Cuối năm ấy anh Sang đi bộ đội.

Hôm trước khi lên đường, anh Sang kéo tôi ra chỗ mọi khi. Anh trèo lên cây ổi, mắt nhìn sang bên kia ao. Trời se lạnh, vạt ruộng mang một màu xanh đầm đậm. Nhìn đăm đắm hồi lâu anh Sang bảo tôi: "Mày quay mặt đi và canh chừng xem có ai đến không. Cấm không được quay lại nhìn. Mày nhìn, tao đánh chết". Tôi quay đi nhưng lại bị tò mò kích thích. Chính cái tò mò ấy đã cho tôi bắt gặp anh Sang đang ôm ghì lấy cành ổi. Anh ôm chặt lắm. Tôi chợt nhớ lại câu anh nói bữa nọ: "Lớn khắc biết".

Nắng phù vân

Đầu năm sau, có tin đồn về làng rằng anh Sang đã hy sinh. Nhưng đấy mới chỉ là tin đồn. Cậu mợ anh Sang (làng tôi không xa Hà Nội là mấy, dân làng muốn oai oai hay tại cái việc bắt chước nên bọn trẻ con gọi bố mẹ chúng là cậu mợ) mếu máo lên xã hỏi rõ thực hư. Khốn nỗi vì là tin đồn về làng thành ra xã đành chịu. Cậu mợ anh Sang dù bán tín bán nghi, nhưng gia cảnh buồn như nhà có đám tang thật. Tôi đi qua cửa, ngó nghiêng nhìn vào. Thật não lòng...

Rồi lại có tin đồn về làng. Lần này là tin dữ: "Thằng Sang đã chiêu hồi". Chiêu hồi là gì? Bọn trẻ con được giải thích: "Chiêu hồi là đầu hàng giặc". Thế này thì quá lắm. Dạo chưa đi bộ đội, anh Sang cầm đầu cả bọn trẻ con ở làng. Mọi thứ cứ gọi là răm rắp. Tôi nhớ lại bài hát do anh phịa ra và đã bắt bọn tôi học thuộc: "Làng Trần em gần bến ô tô. Dân phố Trần biết ăn bánh mì"... Chuyện anh Sang "chiêu hồi" cũng dễ có lắm. Tôi lại đi qua cửa nhà anh Sang. Nhìn vào trong - nhà cửa như chết rồi - âm âm u u.

Năm năm sau, miền Nam được giải phóng, những người ra đi lần lượt trở về. Những người hy sinh cũng lần lượt được địa phương tổ chức truy điệu chu đáo. Riêng tin về anh Sang vẫn không thấy đả động đến. Ác nỗi, hồi cùng đi bộ đội với anh Sang, có anh lành lặn trở về, có anh bị thương, cũng có anh hy sinh. Cậu mợ anh Sang lân la dò hỏi tin tức, nhưng chiến trường thì quá rộng lớn, có quẩn quanh như cái làng Trần đâu. Chuyện anh Sang... cứ coi là mất tích.

Lâu lâu lại có tin đồn về làng: "Anh Sang được cử đi hoạt động tình báo". Lần này nghe có vẻ lắm. Có bận bọn trẻ con chúng tôi được anh Sang bày chơi trò tình báo gián điệp. Trò chơi vui đáo để, anh Sang bao giờ cũng thắng, anh từ đâu hiện ra trỏ ngón tay vào mặt tôi quát nhẹ: "Nằm im - ngươi đã bị bắt". Tóm lại đồn gì thì đồn, bọn trẻ con ngày ấy cũng đã lớn lên và mỗi thằng một phương làm ăn sinh sống. Cậu mợ anh Sang chắc cũng nguôi ngoai. Có bận về làng, tôi giả bộ tình cờ ngang qua nhà anh. Một tấm ảnh anh Sang được vẽ khá to treo chính giữa nhà - không ở vị trí thờ, cũng chẳng ở chỗ nghiêm trang.

Hai mươi lăm năm sau ngày anh Sang đi bộ đội, làng Trần đột nhiên chào đón sự kiện phải nói là đổi đời. Một nét vạch trên bản đồ đã đưa con đường quốc lộ từ cách xa hơn 2km chạy xuyên qua làng. Làng xóm nhộn nhịp hẳn lên. Những ngôi nhà kiểu phố được dân làng dựng dọc con đường mới mở.

Nhà tôi bị con đường lấy mất toàn bộ. Từ nơi làm việc, tôi được bố mẹ gọi về để bàn việc nhà. Hóa ra địa phương đền bù cho gia đình tôi miếng đất có cây ổi cành là là trên mặt ao bèo tấm. Chỗ ấy xưa vô chủ nay là của nhà tôi. Hôm bàn làm nhà, ngắm trước ngó sau, suy đi tính lại, tôi quyết định giữ nguyên cây ổi. Tôi đùa: "Để khi nào rỗi ngồi câu cá. Bố mẹ không biết đấy thôi, ở thành phố chỉ có anh nhà giàu mới dám đi câu. Mình có chỗ câu, biết đâu có khi còn kinh doanh được". Thế là một ngôi nhà mặt tiền bám đường, mặt sau có cây có ao được gấp rút hoàn thiện. Từ đó tôi năng về nhà thăm bố mẹ tôi hơn.

Một trưa nhàn rỗi, tôi nằm trong nhà. Con đường mới mở nắng chang chang. Dân làng Trần chưa quen thói sống thị thành như nhao cả lên. Tiếng còi xe cùng cái nắng hầm hập bốc lên từ mặt đường đã phá tan cái tĩnh mịch gốc gác của một làng thuần quê. Tôi bỏ ra sau nhà, tự dưng nảy ý muốn câu cá. Dựa mình vào thân cây ổi, tôi nhìn mặt ao. Bây giờ không còn bèo tấm, nước ao loáng thoáng vài nhánh cỏ dại ngoi trên mặt. Cảm giác hoài niệm chợt đến ru tôi vào giấc ngủ.

Từ trên một cành ổi lờ mờ một hình dáng người nằm sấp. Hai tay ôm chặt lấy cành. Trong sự lờ mờ đó bỗng vẳng xa xa câu hát: "Làng Trần em gần bến ô tô. Dân phố Trần biết ăn bánh mì"... Tôi ú ớ gọi: "Anh Sang! Anh Sang phải không?".

Nắng trưa làm tan đi cái hình người trên cây ổi. Một đám mây khói lởn vởn rồi bay vút vào trời xanh...